Gittiğim yerlerde doğal güzellikler, tarihi ve kültürel zenginlikler ayırt etmeden gezmeye çalışıyorum. Dünya güzelliklerle o kadar dolu ki listeye sürekli yeni bir şeyler, bir yerler eklenip duruyor. Doğa tutkum ağır bastığından sanırım bu aralar sürekli kendimi dağlara, yeşilliklere kaçar buluyorum. Ama yine de güzel ve özel şehirlere gitmekten kendimi alamadığım da çok oluyor. Hele buralarda UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde bir yer varsa mutlaka gezilecek yerlerin başında oluyor.
Dünyada binin üzerinde UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne üye olan yer var. Türkiye’den listeye girenlerin bir kısmını biliyordum ama nedir bu listenin tamamı diye merak edince bir de bu konuda yazı yazayım istedim. Merak edenler için listenin tamamının yanına bir de geçici listeyi ekledim.
UNESCO nedir?
UNESCO, Birleşmş Milletler Topluluğu’nun bir alt kolu diyebilirim kısaca. Türkçe karşılığı ise Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu…
UNESCO misyonunu, insanlığın zihninde barışı, eğitim, doğa bilimleri, sosyal ve beşerî bilimler, kültür ve bilgi ve iletişim aracılığıyla inşa etmek olarak tanımlıyor. Bu kapsamda da dünya üzerinde koruma amaçlı birçok proje yürütüyor ve destek veriyor. Koruma amaçlı yürüttüğü projeler ne derseniz, kısaca şunlardan bahsedebilirim.
UNESCO Dünya Mirası Listesi: Dünya Mirası Listesi kapsamında tarihi yerlerin korunmasını amaçlıyor.
UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi: Meddahlıktan Mevlevi Sema Törenleri’ne Kırkpınar Güreşleri’nden Ebru Sanatına kadar birçok somut olmayan değerlerin korunmasını amaçlıyor.
UNESCO Dünya Belleği Programı: İnsanlığın tarihî, kültürel ve sosyal belleğini oluşturan ve savaşlar başta olmak üzere çeşitli doğal felaketler veya sosyal nedenlerle ortadan kaybolma tehlikesi olan belge ve bilgilerin korunmasını ve bu korumanın önlemlerinden biri olarak dijital ortamda paylaşılmasını amaçlıyor.
UNESCO Dünya Biyosfer Rezervleri Ağı: İnsan ile doğal kaynak kullanımı arasında sürdürülebilir ve dengeli ilişkilerin kurulması için bölgelerin belirlenip korunması için destek oluyor.
UNESCO Küresel Jeoparkları: Dünya üzerinde yer alan jeoparkların korunmasını amaçlıyor.
Bunların yanı sıra Öğrenen Şehirler, Yaratıcı Şehirler Ağı, Kardeş Okullar Ağı, Dünya Kitap Başkenti, UNESCO Kulüpleri gibi farklı programlar oluşturarak bunlara destek sağlıyor.
UNESCO Dünya Mirası Listesi
UNESCO, 1972 yılında kabul ettiği sözleşme (UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme) ile bu sözleşmeye taraf olan ülkeler arasında yapılan başvuruları belirli kriterler kapsamında değerlendirerek, önce geçici listeye alıyor sonra da kalıcı listeye aldığını ilan ediyor.
Bu listelere girmek de kalmak da öyle kolay değil. Öncelikle yaratıcı bir dehayı temsil etmesi, insan tarihinde önemli aşamayı göstermesi, üstün bir doğal güzelliğe sahip olması, yer şekillerinin oluşumunda devam eden coğrafi süreçleri göstermesi gibi birçok kriter var. Listelere kabul edildikten sonra iş bitmiyor tabi ki, bu yerlerin sahiplerine çok iş düşüyor. Korunma altına alınan yerler yıllar içinde denetimlere uğruyor, gerekirse uyarılar alabiliyorlar.
Şanslıyız ki, ülkemizde de bu listeye giren veya aday listede bekleyen birbirinden değerli zenginliklere sahibiz. Bazı değerleri koruma konusunda sicilimizin pek iyi olmadığını düşünürsek bunlara sahip çıkılması anlamında önemli bir katkı yarattığı kesin…
En son yapılan Dünya Mirası Komitesi toplantısında kabul edilen miraslarla birlikte dünya çapında 1121 miras yer alıyor. Bunlardan 869’u kültürel, 213’ü doğal ve 39’u karma (doğal ve kültürel) miraslar. Türkiye’nin bu listede 17’sı kültürel, 2’si karma olmak üzere 21 miras alanı yer alıyor.
Türkiye’den UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne giren 21 eşsiz eser
1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) 1985
2. İstanbul’un Tarihi Alanları (İstanbul) 1985
3. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) 1985 (Karma Miras Alanı)
4. Hattuşa: Hitit Başkenti (Çorum) 1986
5. Nemrut Dağı (Adıyaman) 1987
6. Hieropolis-Pamukkale (Denizli) 1988 (Karma Miras Alanı)
7. Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) 1988
8. Safranbolu Şehri (Karabük) 1994
9. Truva Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 1998
10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) 2011
11. Çatalhöyük Neolitik Alanı (Konya) 2012
12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu (Bursa) 2014
13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) 2014
14. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır) 2015
16. Ani Arkeolojik Alanı (Kars) 2016
17. Aphrodisias (Aydın) 2017
18. Göbekli Tepe (Şanlıurfa) 2018
19. Arslantepe Höyüğü (Malatya) 2021
20. Gordion (Ankara) 2023
21. Anadolu’nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camiileri (Konya-Eşrefoğlu Camii, Kastamonu-Mahmut Bey Camii, Eskişehir-Sivrihisar Camii, Afyon-Afyon Ulu Camii, Ankara-Arslanhane Camii) 2023
UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirası Geçici Listesi
Henüz listeye girmeyen ama bu listeye önerilmesi için adaylık süreçleri devam eden yine birçok eser var ülkemizde.
UNESCO’nun Dünya Mirası Geçici Listesi’nde 178 taraf ülkenin 1700 mirası yer alıyor. Türkiye’nin Geçici Listede ilki 1994 yılında sunulan ve son olarak 2020 yılında güncellenen haliyle 78 kültürel, 2 karma ve 3 doğal olmak üzere toplam 83 mirası bulunuyor.
Kültürel miraslar
- Karain Mağarası (Antalya) 1994
- Urartu ve Osmanlı Eski Yerleşimi Ahlat Mezar Taşları (Bitlis) 2000
- Alahan Manastırı (Mersin) 2000
- Alanya (Antalya) 2000
- Harran ve Şanlıurfa (Şanlıurfa) 2000
- İshakpaşa Sarayı (Ağrı) 2000
- Konya Selçuklu Başkenti (Konya) 2000
- Mardin Kültürel Peyzajı (Mardin) 2000
- Selçuklu Kervansarayları Denizli – Doğubayazıt Güzergâhı 2000
- St. Nicholas Kilisesi (Antalya) 2000
- St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Tarihi Çevresi (Mersin) 2000
- Sümela Manastırı (Trabzon) 2000
- Likya Uygarlığı Antik Kentleri (Antalya ve Muğla) 2009
- Perge Arkeolojik Alanı (Antalya) 2009
- Sagalassos Arkeolojik Alanı (Burdur) 2009
- Eşrefoğlu Camii (Konya) 2011
- Hatay, St. Pierre Kilisesi (Hatay) 2011
- Aizanoi Antik Kenti (Kütahya) 2012
- Beçin Ortaçağ Kenti (Muğla) 2012
- Birgi Tarihi Kenti (İzmir) 2012
- Gordion (Ankara) 2012
- Hacı Bektaş Veli Külliyesi (Nevşehir) 2012
- Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (Muğla) 2012
- Niğde’nin Tarihi Anıtları (Niğde) 2012
- Mamure Kalesi (Mersin) 2012
- Odunpazarı Tarihi Kent Merkezi (Eskişehir) 2012
- Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi (Gaziantep) 2012
- Zeugma Arkeolojik Alanı (Gaziantep) 2012
- Sardes Antik Kenti ve Bintepeler Lidya Tümülüsleri (Manisa) 2013
- Laodikeia Arkeolojik Alanı (Denizli) 2013
- Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Ceneviz Ticaret Yolu’nda Kale ve Sur Yerleşimleri 2013
- Anadolu Selçuklu Medreseleri (Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum, Kırşehir) 2014
- Anavarza Antik Kenti (Adana) 2014
- Kaunos Antik Kenti (Muğla) 2014
- Korykos Antik Kenti (Mersin) 2014
- Kültepe – Kanesh Arkeolojik Alanı (Kayseri) 2014
- Çanakkale ve Gelibolu 1. Dünya Savaşı Alanları (Çanakkale) 2014
- Eflatun Pınar: Hitit Kaya Anıtı (Konya) 2014
- İznik (Bursa) 2014
- Mahmutbey Camii (Kastamonu) 2014
- Ahi Evran Türbesi (Kırşehir) 2014
- Vespasianus – Titus Tüneli (Hatay) 2014
- Zeynel Abidin Camii ve Mor Yakup (St. Jacob) Kilisesi (Mardin) 2014
- Akdamar Kilisesi (Van) 2015
- Aspendos Antik Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri (Antalya) 2015
- Eshab-ı Kehf Külliyesi (İslami-Osmanlı Sosyal Kompleksi) (Kahramanmaraş) 2015
- Mudurnu Tarihi Ahi Kenti: Ahiliğin Tanıkları (Bolu) 2015
- Dağlık Frigya (Eskişehir, Kütahya, Afyon) 2015
- Stratonikeia Antik Kenti (Muğla) 2015
- Uzunköprü (Edirne) 2015
- İsmail Fakirullah Türbesi ve Işık Kırılma Mekanizması (Siirt) 2015
- Yıldız Sarayı Kompleksi (İstanbul) 2015
- Bodrum Kalesi (Muğla) 2016
- Sivrihisar Ulu Camii (Eskişehir) 2016
- Hacı Bayram Camii ve Çevresindeki Tarihi Alanlar (Ankara) 2016
- Sultan II. Beyazıd Han Külliyesi (Edirne) 2016
- Nuruosmaniye Külliyesi (İstanbul) 2016
- Malabadi Köprüsü (Diyarbakır) 2016
- Tuşpa/Van Kalesi, Van Tarihi Kenti ve Höyüğü(Van) 2016
- Kibyra Antik Kenti (Burdur) 2016
- Yivli Minare Camii (Antalya) 2016
- Assos Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 2017
- Ayvalık Endüstriyel Peyzajı (Balıkesir) 2017
- İvriz Kültürel Peyzajı (Konya) 2017
- Priene Arkeolojik Alanı (Aydın) 2018
- Gaziantep Yeraltı Suyu Yapıları: Livas ve Kasteller (Gaziantep) 2018
- Erken Dönem Anadolu Türk Mirası: Danişmend Beyliği Başkenti Niksar (Tokat) 2018
- Justinian Köprüsü (Sakarya) 2018
- Sarıkaya Roma Hamamı (Yozgat) 2018
- Harput Tarihi Kenti (Elazığ) 2018
- Anadolu’daki Ahşap Çatılı ve Ahşap Taşıyıcılı Camiiler (Konya -Eşrefoğlu Camii, Kastamonu – Mahmut Bey Camii, Eskişehir – Sivrihisar Camii, Afyon – Afyon Ulu Camii, Ankara – Arslanhane Camii) 2018
- İzmir Tarihi Liman Şehri (İzmir) 2020
- Koramaz Vadisi (Kayseri) 2020
- Zerzevan Kalesi ve Mithraeum (Diyarbakır) 2020
- Karatepe Aslantaş Arkeolojik Alanı (Osmaniye) 2020
- Beypazarı Tarihi Kenti (Ankara) 2020
- Mardin Midyat Çevresi (Tur Abdin) Geç Antik ve Orta Çağ Kilise-Manastırları (Mardin) 2021
Karma (doğal ve kültürel) miraslar
78. Harşena Dağı ve Pontus Kralları Kaya Mezarları (Amasya) 2015
79. Güllük Dağı – Termessos Milli Parkı (Antalya) 2000
80. Kekova (Antalya) 2000
81. Kemaliye Tarihi Kenti (Erzincan) 2021
Doğal miras
82. Tuz Gölü Özel Doğa Koruma Alanı (Ankara – Konya-Aksaray) 2013
83. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti (Samsun) 2016
84. Ballıca Mağarası Tabiat Parkı (Tokat) 2019
Nemrut Dağı fotoğrafı için Cumhur Yetmez‘e çok teşekkür ediyorum. Cumhur’un merakla takip ettiğim “81 il projesi”nden harika fotoğraflar için instagram hesabına bir göz atın, derim.
Yorumlar kapandı...