Yemyeşil bir bahar, rengarenk bir yazın ardından sonbaharın renk cümbüşü sizin de aklınızı başınızdan alıyor mu? Böyle düşünen biriyseniz eminim, kışın soluk atmosferi size de dayanılmaz geliyordur. Kışın bu hali beni çok sıktığından etrafımda her zaman renkli bir şeyler arama ihtiyacında oldum. Bir çiçek sever olarak artık biliyorum ki, kışı böyle renksiz geçirmek bir kader değil… Biraz uğraşla bahçemi, balkonumu mevsimine göre her zaman renkli tutmayı başarıyorum. O yüzden gelin bu renksiz günlere renk katacak kışın açan çiçekler listeme birlikte bakalım.
Benim buradaki kış çiçekleri listelemden çok daha fazla kışın açan çiçek ya da ağaç var ama ben özellikle kolayca bulabileceklerinizi bu yazı da sıralamaya çalıştım.
Çiçekler hakkında daha çok okumak isterseniz GÜZEL KOKAN ÇİÇEKLER ya da KARADENİZ’İN BİRBİR ÇİÇEĞİ yazılarıma da göz atabilirsiniz.
Renkli kışlar şimdiden.
Çiğdem
Çiğdem çiçeğini gördüğünüzde artık sonbahar gelmiş demektir. Bu yüzden Karadeniz’de yaylalarda bu çiçeğe “var git” çiçeği deniyor. Yani çiğdemler açtığında artık yayladan dönüş vakti geldi demek oluyormuş.
Zambakgiller ailesinden olan çiğdemin Latince ismi “Cochicum”, İngilizcesi ise “Crocus”. Sadece sonbaharda değil ilkbaharda açan çeşitleri de var. Mor, pembe ve sarı renklere sahip çiğdemlerin anavatanı Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Afrika.
Soğanlı ve çok yıllık bir bitki olan çiğdem, sonbahara kadar sessizce toprakta bekleyip bir anda toprakta beliriveriyor ve birkaç hafta boyunca sizi güzelliğiyle mest ediyor. Bizim bahçede sarı rengi var ama doğada genellikle ben, beyaz ve mor rengine rastladım. Bazıları 10 – 15 santimken 20 – 25 santimi bulan türleri de var.
Dertsiz çiçeklerden biri… Bir kere yerini sevdi mi neredeyse hiç bakım istemeden yıllarca kendi kendine yaşayabiliyor. Güneşli alanları seviyor ama yarı gölge alanları da tolere edebiliyor. Soğuklara da oldukça dayanıklı.
Çoğaltmak için en iyi yol soğanlarından ayırarak çoğaltmak. Yaz aylarında topraktan çıkardığınız soğanlardaki yavruları bir karış arayla tekrar toprağa diktiğinizde sonbahara kadar gelişimini tamamlayarak açmaya başlıyor.
Nergis gibi çiğdem de zehirli türlerden biri. Bitkinin her bölümü yani soğanı, yaprakları, çiçekleri de bu özelliği taşıyor.
Kasımpatı / Krizantem
Adı üstünde sonbaharın yıldızı bu çiçek. Ekim gibi açmaya başlayan kasımpatı, aralık sonuna kadar artık azalmaya başlayan güneşsiz günlerin ışıltısı oluyor. Her ne kadar bu renkli çiçek neşeyi çağrıştırsa da nedense Avrupa’da “ölüm çiçeği” olarak anılıyor. Bu yüzden sadece cenaze ve taziyelerde kullanılırmış. Ama bizde ve Amerika’da böyle bir anlamı yok.
Latincesi “chrysanthemum”, İngilizcesi ise “mums”. Otuzdan fazla türü olan bu çiçek papatyagiller ailesinden. Biz kasımpatı diyoruz ama kendisi aslında krizantem çiçeği. Çok yıllık bir bitki olan kasımpatının boyu 50 ile 150 santim arasında değişiyor. Çiçek büyüklükleri de yine türüne göre değişiyor.
Zahmetsiz çiçeklerden biri olan kasımpatı çok toprak ayırmıyor. Yerini sevdiyse her sonbahar tekrar tekrar açmak için can atıyor.
Güneşli ve yarı gölge sevdiği gibi suyu da seven çiçeklerden. Bahçelerde olduğu kadar saksıda da oldukça iyi gelişiyor.
Budama için en iyi zamanı mayıs ayı. Dikmek için en iyi zaman da bahar ayları, bu sayede yaz aylarında gelişecek zaman bulabiliyorlar.
Siklamen
Halk arasında tavşan kulağı çiçeği olarak bilinen siklamen (Cyclamen) Primulaceae ailesinden gelen çok yıllık bir bitki.
Zor kış şartlarına dayanıklı çiçek, -10 derecede bile yaşayabiliyor. Daha çok dış mekanlarda kullanılsa da çok sıcak olmayan iç mekânlarda da kullanabilirsiniz. Yaz aylarında tamamen uykuya dalan bu çiçek havalar soğumaya başlayınca canlanarak aralık – ocak – şubat gibi çiçeklerini açıyor.
Siklamen, çok sıcak ortamı sevmiyor, fazla güneş istemiyor ama nemli alanlara bayılıyor. O yüzden ormanlarda ağaç diplerinde çokça rastlarsınız bazı türlerine. Birçok çiçeğin aksine rüzgârlı alanlardan hoşlanıyor.
Kalp şeklinde yaprakları, çok zarif bir çiçeği var. Oldukça farklı renkleri olan siklamenin hoş bir de kokusu var. 20’den fazla türü bulunuyor. En yaygın rengi koyu pembe tonu da “siklamen” olarak anılıyor.
Kış aylarında fazla su istemeyen siklamene su verirken özellikle çiçeğin ortasındaki yumru kısmına denk getirmemeye dikkat ederseniz iyi olur.
Saksı değiştirecekseniz ilkbahar aylarını yani çiçekten sonrayı tercih edin ve fazla büyük saksı kullanmayın.
Çoğaltmak için yumrularını ayırmayı ya da tohumdan çoğaltmayı deneyebilirsiniz. Çiçek açtıktan sonra yaprakları kuruduğu zaman karanlık bir yere alp dinlenmeye bırakabilirsiniz.
Hercai menekşe
Mor rengiyle göz kamaştıran bir menekşe türü olan hercai menekşe, morun yanı sıra onlarca rengiyle bahçelerin en sevilen çiçeklerinden biri sanırım.
İngilizler, kendisine “pansy” ya da “viola” ya da “violet” diyorlar. Ana türü olarak Viola ailesinden geliyor. “Viaola tricolor” denen hercai menekşe, iki yıllık yani “biennial” çiçek türlerinden sayılıyor. İlk yıl büyüyor ikinci yıl çiçek açtıktan sonra ölüyor. Bilinen 500’den fazla çeşidi var.
Güneşli ve yarı gölge alanları seviyor. Toprağın zengin ve iyi su geçiren toprak olmasına dikkat etmek gerekiyor. Boyu 15 – 20 santime kadar uzayabiliyor. Bahçelerin farklı köşelerinde ve saksılarda yetiştirilmeye uygun. Güneş alanları seviyorlar ama yarı güneşli alanlarda da yaşayabiliyorlar.
Bahar ayı gelmeden açan çiçekleri, ılıman yerlerde sonbahardan kış aylarına kadar çiçek açmaya devam ediyor.
Tohumdan yetiştirmek biraz zor olsa da önce iç alanda filizlendirdikten sonra dışa alana ekerek gelişmesini bekleyebilirsiniz. Sağlıklı çiçeklenmesini istiyorsanız ölmüş çiçekleri zaman zaman temizlemeyi unutmayın.
Noel gülü
Kışın karlar altında açan gül benzeri çiçekleriyle Noel gülü tam bir kış güzeli. Çok soğuk yerlerde çiçeklenmesi baharın başlarına kadar sarkabiliyor. Anavatanı Avrupa ve Batı Asya…
Noel gülü Ranunculaceae ailesinden geliyor. İngilizce ismi Hellebores ya da Hellebore deniyor ya da Christmas Rose deniyor. Türkiye’de ise “Bohça otu, Kara çöpleme, Siyah harbak, Boynuz otu, Danabağırtan, Danakıran” gibi yöresel isimleri var. Düğünçiğigiller ailesine ait olan Noel gülüne Anadolu’da dağlarda, orman içlerinde sıkça rastlanabiliyor. Yirmiye yakın türü olan çok yıllık çiçeğin beyaz, kırmızı, bordo ve farklı yeşil tonları var. Yarı gölgeli alanlar ve nem seven çiçek, humuslu zengin ve geçirgen topraklarda daha iyi gelişiyor.
Yapraklarını yaz aylarında da koruyan çiçeğin boyları türlerine göre yaklaşık 30 – 60 santim arası değişiyor. Bazı türleri yılbaşından önce açıyor bazıları nisanı bulabiliyor. Çiçekleri bir ay kadar açık kalıyor.
Yetiştirmek için tohumdan büyütmeyi ya da köklerden bölerek çoğaltmayı deneyebilirsiniz. Çoğaltmak için en iyi zaman çiçek açmadan önceki zaman. Bir zamanlar koleksiyonerlerin topladığı çiçek, şimdi hibrid türleri sayesinde daha ulaşılır bir durumda.
Kendisi aynı zamanda “zehirli güzellik” olarak da biliniyor. Köklerinde bulunan zehirden dolayı bu isim verilmiş kendisine.
Kardelen
Kış ayının en güzel sürprizlerinden biri bana göre kardelen çiçeği. Karın altından başını çıkartan bu güzel ve zarif çiçek bahçenizde ya da saksılarda yetiştirilebiliyor.
Soğanlı çiçeklerden olan nergisgillerden bir bitki türü. İngilizcesi “snowdrop”, botanik dilinde ise “Galanthus” olarak bilinen çiçeğin 20’den fazla çeşidi var. Yüksek yerleri seven kardelen, -15 derecelere kadar dayanıyor ve nemli toprakları seviyor.
Yetiştirilmesi oldukça kolay olan bitkinin boyu 20 – 25 kadar. Kardelenler, iyi drenajlı (geçirgenliği yüksek) toprakları, güneşli ve yarı gölge alanları daha çok tercih ediyorlar. Yetiştirilmesi kolay ama çiçeklerine dokunulmasından pek hoşlanmıyorlar.
İlk kez dikiyorsanız sonbaharı tercih edin. Soğanları 5 – 7 cm aralıklarla 5 – 7 cm derinliğe dikebilirsiniz. Bir kez tutturduktan sonra sorunsuz, hastalıksız uzun ömür yaşan bir bitki türü. Çiçek açma dönemi ocaktan mart sonuna kadar. Çiçek açtıktan sonra kuruyan yeşil kısmı, gelecek yıl kendiliğinden tekrar yeşilleniyor. Çoğaltmak için en iyi yöntem soğanlarındaki yavruların ayırılarak tekrar toprağa dikilmesi.
Tıbbi alanda kullanılan bitkinin hem yeşil kısmı hem de toprak altı kısmı farklı hastalıklara iyi geldiği biliniyor.
Kardelenin hikayesi ise çok başka. Sevdiği menekşe ile her bahar buluşan kardelen, sevdiceğiyle baş başa kalabilmek için kışın açmak üzere sözleşirler. Ancak sözünde durmayan menekşe kışın açmayınca tek başına kalan kardelen büyük hayal kırıklığı yaşar. Bu yüzden de boynunun hep bükük olduğu söylenir.
Sümbül
Kokulu çiçeklerin belki de en güzeli, en bilineni sümbüldür. Bu güzel kokuları yüzünden ben her yıl bir nergisleri, bir de sümbülleri beklerim heyecanla… Aslında sümbül gerekli ortam sağlanırsa her mevsim yetiştirilebilen çiçeklerden.
Soğanlı bir çiçek olan sümbülün İngilizce ismi “Hyacinths (Hyacinthus)” … Fazla güneş istemeyen sümbül gölge seven çiçeklerden. İç alanda yetişir ama çok sıcak ortamlarda çiçeğini açar ama yaşam süresi kısa olur. Ama ölür dediğime bakmayın birçok soğanlı çiçek gibi bahar aylarında tekrar canlanır.
Soğanlarını sonbaharda, çok soğuklar başlamadan özellikle dondan önce dikmelisiniz. Eğer açık alandaysa şubat sonu mart başı gibi açmaya başlıyor. Soğanları dikerken çok derine dikmemelisiniz; 8 – 9 santimden derine ve birbirine 10 santimden yakın dikilmemeli.
Sümbüllerin tek ve çok katlı türleri var. Beyaz, sarı, pembe ve mor en çok rastlanan renkleri. Sümbülü çoğaltmanın en kolay yolu soğanlarını ayırmak…
Sümbülünüzü gelecek yıla saklamak istiyorsanız çiçekleri açtıktan sonra ölen çiçek sapını hemen kesin. Ama yeşil kısmı kalabilir. Bu şekilde gelecek sene için kendini korumaya alır ve yavru vermek için güçlenmeye çalışır. Tohumdan yetiştirmek mümkün ama oldukça zahmetli.
Sümbül de şifalı çiçeklerden biri… İdrar söktürüyor, hazmı kolaylaştırıyor, baş ağrılarına iyi geliyor. Bedeni rahatlatıcı olarak kullanılıyor. Mikrop kırıcı etkisinin yanı sıra ateş düşürmede de oldukça işe yarıyor. Bu tür bitkileri doğru şekilde kullanmak için mutlaka uzmanından yardım almaya çalışın.
Nergis
Benim için baharın gelişinin ilk habercisi nergisler. Erkenden açan nergisler güzel renkleri ve mis kokularıyla hem bahçeleri hem de evleri şenlendiren çiçeklerden.
Nergisgiller ailesinden olan nergisin ana vatanı Avrupa. Botanikte ismi “Narcissus”, İngilizce’de ise daha çok kendisine “Daffodils” deniyor. Soğanlı çok yıllık bitkilerden. Bir kere diktiniz mi ömür boyu sizinle yaşayıp çoğalmaya devam ediyor.
Farklı birkaç rengi olduğu gibi yalın kat ve katmerli türleri de var. Ama nergisin asıl güzelliği mis gibi kokusu sanırım. Nergis dikimi için en uygun zaman sonbahar ayları. Bu şekilde ekerseniz şubat sonunda çiçek açmaya başlayacaktır. Havalar o kadar dengesiz olduk ki, artık bizim bahçede aralık ayında bile açmaya başlıyor nergisler.
Bahçede toprakta yetiştiriyorsanız özel olarak bir sulama gerektirmiyor. Ama saksıdaysa özellikle çiçeklenme döneminde sulamayı ihmal etmeyin. Yapraklar sararmaya başladığındaysa artık su vermenize gerek yok. Artık dinlemeye geçeceği için gölge bir yere aldıktan sonra dinlenmeye bırakabilirsiniz. Erken açmasını istiyorsanız ağustos – eylül gibi yapacağınız sulamalarla dinlenme zamanını kırarak erken açmasını sağlayabilirsiniz.
Çoğaltmak için en iyi yöntemse soğanlarındaki yavrularını ayırmak. Çiçeklenme dönemi geçtikten sonra soğanlar bölünerek dikilir ve gelecek seneye kadar gelişmesi beklenir.
Tabii, nergisin efsanesini de duymuşsunuzdur mutlaka ama ben kısaca bahsedeyim burada da. Perilerin hiçbirine yüz vermeyen Narkissos’u perilerden biri Zeus’a şikâyet eder ve ona, kendi kendisine aşık olma cezası verilmesini ister. Narkissos bir gün gezinirken göle yansıyan güzelliğini gördüğünde kendisine aşık olur. Yine bir gün kendine izlemek için eğildiğinde göle düşerek ölür. Öldüğü yerde ise daha önce hiç görülmeyen bir çiçek çıkar ve ona Narkissos ismi verilir. İşte bu isim evirilerek nergis halini almış günümüze. Psikolojide “kendini beğenme dürtüsü” de “narsizm” olarak anılır ve bu efsaneden geldiği söylenir.
Açelya
Bahar aylarında açmaya başlayan açelyanın güzelliğini sanırım kimse gölgeleyemez.
Latince ismi “Azalea” olan bitki, Rhododendron ailesinden yani orman gülü ailesinden geliyor. Çok yıllık bu bitkinin iki tipi var. Her zaman yeşil kalan yani “evergreen” denen çeşidi, bunlara Japan Açelyası da deniyor. Daha kısa boylu 40 – 80 cm boylarında oluyor. Yaprak döken ikinci çeşidi ise daha uzun boylu oluyor. Yaprak dökenlerin anavatanı ise Türkiye, Amerika ve Asya…
10 bin çeşitten fazla çeşidi olan açelyalar humuslu toprakları seviyor. Bitkinin gelişimi için dikildiği yer çok önemli. Yarı gölge alanları seviyor. Ağaç dipleri gibi gölge yerleri tolere etmiyor. Yalnız dikildiğinde daha iyi gelişiyor. Saksılarda da oldukça iyi gelişiyor.
Çiçeklenme zamanı bahar başından ortalarına kadar, bazı türler sonbaharda tekrar açabiliyor. Pembe, eflatun, beyaz sarı, çok farklı renklere sahip. Bonsai yapımına çok uygun.
Budamak için en iyi zaman çiçek açtıktan sonraki dönem. Tohumdan çoğaltmak oldukça zor. O yüzden dallarından alınan budakları daldırmayı ya da filizlerini bölerek çoğaltmayı deneyebilirsiniz.
Çuha çiçeği
Parkların bahçelerin en sevilen çiçeklerinden biridir çuha çiçeği, zahmetsiz yetişen çiçeklerden biri… Kuzey yarım kürede yaygın olarak yetişiyor. Günümüzde 400’den fazla çeşidi biliniyor.
Çuha çiçeğigillerlerden (primulaceae) ailesinden olan çuha çiçeğinin İngilizcesi “Primula” ya da “primrose” … Doğada orman içlerinde de yaygın olarak yetişen çuha çiçeği çok yıllık bitkilerden biridir. Genellikle çiçeklerin boyları 15 – 20 santim iken 45 santimi bulan çeşitleri de var. Mesela Primula Japonica bunlardan biri.
Yaz aylarında tohumları ekilen çiçekler fideleyerek ekim ayında toprağa dikebilirsiniz. Baharın erken habercileri olan çuha çiçekleri gölge alanları oldukça severler.
Çuha çiçeği aynı zamanda şifalı çiçeklerden biri. Uyku sorunlarına, strese, gerginliğe, baş ağrısına hatta migrene iyi geliyor. Kan şekerinin dengelenmesinde ve bağışıklık sisteminin güçlenmesinde kullanılıyor. Antioksidan özelliğiyle cilt sağlığına iyi geliyor ve hücrelerin yenilenmesine yardımcı oluyor.
BAHAR ÇİÇEKLERİ hangileri diye merak ediyorsanız bu yazıda en sevdiklerimden bahsettim. Bakmanızı tavsiye ederim.
Daha fazla fotoğraf ve güncel gezileri kaçırmamak için instagram sayfamı takip etmeyi unutmayın: Figen Kokol
Yorumlar kapandı...